Paarden
Enige jaren geleden kreeg ik contact met Solange Schrijer. Solange is fysiotherapeut en equine chiropracter, gespecialiseerd in de behandeling van paarden. Zij vroeg mij, in het kader van haar opleiding voor behandelaren van paarden met problemen (dierenartsen en fysiotherapeuten), om iets te vertellen over de visie en aanpak van het Spine & Joint Centre. ‘Maar in het SJC werken we met mensen en ik weet helemaal niets van paarden!’ was mijn voor de hand liggende reactie. ‘Dat is geen probleem’, was Solanges reactie, ‘het gaat vooral om de visie in algemene zin’.
Omdat ik wel van een uitdaging hou stemde ik toe, maar vond het toch noodzakelijk wat meer inzicht in de functionele paardenanatomie te krijgen.
Zo ontdekte ik dat, als paarden een lichamelijk probleem krijgen, ze heel vaak kreupel worden. Veel mensen, ook de behandelaren van dieren, denken dat die kreupelheid te maken heeft met een mankement in de benen van het paard. Heel vaak echter zit het probleem helemaal niet in de benen, maar in de rug of het bekken. Bij mensen is dit niet anders. Bij mensen die lopen te hinkepoten wordt al gauw gedacht aan heup, knie of enkel-voet problemen. Maar vaak is er sprake van problemen in de rug of het bekken. Volkomen analoog met de paarden.
Hoe komt zo’n paard dan aan een rug- of bekkenprobleem? Ondanks hun grootte en kracht gelden voor paarden dezelfde biomechanische en functioneel anatomische wetten als voor mensen. Zo kan elk gewricht heel veel hebben, mits het op de juiste wijze gecontroleerd en gestabiliseerd wordt. Als mensen moe zijn, niet goed opletten en zich verstappen, verdraaien of vertillen kan het bekken of de rug geforceerd worden. In veel gevallen zal zo’n blessure vanzelf over gaan, maar als we niet ons normale bewegingspatroon weer oppakken kunnen klachten voort duren. Bij onze edele viervoeters is dit niet anders. Los van het gegeven dat ook een paard zich kan verstappen of een verkeerde beweging kan maken, krijgt een paard ook nog eens te maken met een berijder. Een geoefende ruiter weet samen met het paard tot één ritme te komen, waarbij het paard zonder extra inspanning zijn natuurlijke controle over gewrichten kan bewaren. Bij een ongeoefende ruiter echter bestaat de kans dat in de beweging ruiter en paard elkaar uit fase, op het verkeerde moment raken. Dit is het moment waarop het paard in een onbelaste fase is, geen druk op zijn gewrichten zet, en dan de ruiter tegenkomt. Oók bij een sterk dier als een paard zijn gewrichten op het moment dat zij niet gecomprimeerd worden kwetsbaar en kunnen relatief gemakkelijk beschadigen (vergelijk dit met een aanrijding waarbij u ontspannen in de auto zit en de achterop komende auto niet ziet aankomen). Na dit soort blessures zal ook een paard compensatie gedrag vertonen, dat er vaak uitziet als kreupel lopen.
Ook bij paarden kunnen klachten, net als bij mensen chronisch worden. Eén van de voornaamste redenen waarom wij mensen slecht herstellen is niet omdat de aandoening zo ernstig is, maar dat wij in het dagelijks leven eenzijdig en beperkt bewegen. Nog los van té veel of te weinig doen (over- en onderbelasten) is ook de soort activiteiten niet herstel bevorderend. Veel zittend werk, op de bank voor de buis, of dan juist weer héél intensief gaan sporten. Ontspannen en vrij bewegen, daar schort het nogal eens aan. En een paard? Na zijn rondjes in de manege gaat hij weer terug naar een stal waar de bewegingsvrijheid beperkt is. De enkele keer dat het paard de wei in mag is vaak niet voldoende om herstel te
bewerkstelligen. En eenmaal in de wei kan een paard inmiddels zo huiverig zijn geworden om te bewegen (kinesiofobie) dat het daar zonder begeleiding ook niet meer lekker tot ontspanning komt. In een recent gesprek met Solange gaf zij aan wel één verschil te zien tussen mens en paard: als je een pijnlijk gewricht injecteert met een verdovende substantie zal bij het paard in veruit de meeste gevallen het bewegingsgedrag direct verbeteren.
Bij mensen is dat vaak niet het geval. Ondanks dat ons lijf beter aanvoelt, blijft ons koppie dan nog zeggen: doe maar voorzichtig, ik vertrouw het nog niet. Soms zijn we toch beter af als we ons hoofd even laten en, net als een paard, gewoon naar ons lichaam luisteren!
Door Dr. J.P. van Wingerden – Bestuurder Zorg van het Spine & Joint Centre, gepubliceerd in ‘Beweegreden’ augustus 2016, het vakblad van de Vereniging van Oefentherapeuten Cesar & Mensendieck