Bruggen bouwen of uitzoomen?
Linda Schumm, psychomotor therapeut en stagiaire bewegingswetenschappen.
Als stagiair bewegingswetenschappen heb ik bij het Spine & Joint Centre (SJC) verschillende cliënten ontmoet, waaronder Jan. Sinds zijn auto-ongeluk heeft Jan heeft al meerdere jaren rugklachten, bekkenklachten, nekklachten, hoofdpijnklachten, klachten aan armen en knieklachten. Daarnaast heeft hij last van hoofpijn, misselijkheid, oorsuizingen, concentratiestoornis, geheugenproblemen, hartkloppingen en ademhalingsproblemen. Eigenlijk heeft Jan sinds dat auto-ongeluk last van zijn hele lijf. Na fysiotherapie werden de klachten minder en leek Jan aanvankelijk te herstellen van de klap door het ongeluk. Maar 8 jaar later heeft hij door aanhoudende klachten zijn studie moeten stoppen en kan hij niet meer werken. Foto’s, onderzoeken en specialisten bij verschillende revalidatietrajecten vertelden hem dat er niks mis is in zijn lijf, en dat hij moet leren leven met deze pijn. Zijn leven staat on hold. Zo komt Jan voor behandeling bij het SJC.
De cliënten die ik sprak gedurende mijn tijd in het SJC hadden vaak een lange geschiedenis van hulpverlening achter de rug, vergelijkbaar met die van Jan. Alhoewel iedereen uiteenlopende behandelingen had gehad, met verschillende ervaringen, viel het mij op dat er een rode draad doorheen leek te lopen: of er nu door de psycholoog gekeken was naar de onderliggende emotie, door de fysiotherapeut naar de bewegingskwaliteit, of dat er MRI-scans waren gemaakt van het gedeelte waar de pijn werd ervaren, er was tot dan toe steeds vooral gekeken naar één bepaald aspect van de problematiek. Deze mensen hadden vaak het gevoel niet gehoord en niet gezien te zijn geweest. Er was naar hun klacht gekeken door een bepaalde discipline, maar het probleem als geheel werd niet echt gezien.
Binnen de zorg wordt er vaak vanuit een specialisme gekeken. Alhoewel de opties van andere disciplines voor een cliënt open staan en in acht worden genomen, wordt er vaak vanuit een specifieke positie gekeken naar mogelijkheden. Zo kan de orthopeed in theorie een patiënt doorsturen naar een psycholoog. Maar… beiden kijken vanuit hun eigen expertise. Hoe kan dat ook anders? Een psycholoog kan ook doorverwijzen naar een fysiotherapeut, maar ook die kijkt vanuit zijn eigen discipline. Binnen een discipline handelt iemand met veel kennis en expertise, wat belangrijk is, maar dit vergroot de valkuil van een segment-benadering. Deze segment-zorg maakt dat het lastig een cliënt echt, in zijn geheel te zien, wat duurzame zorg bemoeilijkt. Het is makkelijk op deze manier verbanden te missen en behandelmogelijkheden te laten liggen. Hoewel binnen de revalidatie het nut van de multidisciplinaire benadering wordt erkend, lijkt in de praktijk de brug tussen verschillende segmenten nog maar moeilijk geslagen te worden. Zo leek dit ook leek bij de eerdere behandelingen van Jan het geval te zijn geweest.
Het SJC lijkt hier een weg in te hebben gevonden. Alle disciplines binnen het SJC werken aan hetzelfde doel, functioneel herstel, en behandelen volgens het behandelprotocol van het SJC. Van de behandelaren wordt gevraagd niet alleen kennis te hebben van hun eigen expertise maar ook van de andere disciplines binnen het behandelteam. Het gaat daarom verder dan alleen een multidisciplinaire benadering van het behandelproces, want therapeuten nemen kleine delen van elkaars expertise over om zo een interdisciplinaire behandeling vorm te kunnen geven. Het idee hierachter is dat de lichamelijke, psychologische en sociale aspecten niet van elkaar gescheiden kunnen worden, en elkaar wederzijds beïnvloeden. Om die reden is het belangrijk om niet alleen vanuit een discipline op een aspect van het probleem in te zoomen, maar vooral ook weer uit te zoomen. Er wordt gekeken naar aspecten van een probleem vanuit een behandelaars eigen expertise, maar er wordt ook erkend dat deze aspecten beïnvloed worden door iets wat in een ander veld van expertise ligt. Deze integrale benadering is volgens het SJC nodig om een patiënt, als geheel, centraal aan de behandeling te stellen. Vanuit een uitgezoomde positie wordt er gekeken waar er verbanden kunnen liggen en waarop weer ingezoomd kan worden door een specialist, waarna weer wordt uitgezoomd. Alhoewel niet elke patiënt dezelfde zorg vraagt, heb ik, als het gaat om het bieden van duurzame zorg, veel van het SJC geleerd. Van een op specialisme ingezoomde segment-behandeling naar een behandeling waar er niet alleen ingezoomd wordt, maar vooral ook weer uitgezoomd wordt om het hele plaatje te (blijven) zien.
Kortom, het gaat dus niet om een brug slaan binnen de verschillende aspecten in de zorg, van een fysio naar een gedragsdeskundige. Maar om een verandering in benadering van een patiënt als geheel en het besef dat mensen vanuit hun eigen expertise als zorgverlener ingezoomd zijn op een bepaald segment. Juist met bruggen creëren wij een afstand tussen verschillende aspecten van de mens, een afstand die in werkelijkheid binnen die mens niet bestaat. De winst ligt dus niet bij het vinden van een brug van de ene naar de andere expertise, maar bij het besef dat alle aspecten integraal verbonden met elkaar zijn, en er af en toe uitgezoomd moet worden om dit geheel te kunnen zien.