tekst: Bina Ayar
Eén op de vijf Nederlanders heeft elke dag chronische pijn. Die kan overal in het lichaam zitten, maar de meeste mensen kampen met rug- of nekklachten. Hoe voorkom je dat dit je leven beheerst?
Van kanker tot migraine, van whiplash tot fybromyalgie: chronische pijn kan iedereen treffen, op elke leeftijd. Met 2,2 miljoen patiënten is deze groep groter dan het aantal mensen met hart- en vaatziekten. Desondanks blijft het probleem vrij onzichtbaar. Al heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) besloten om chronische pijn vanaf volgend jaar als een zelfstandige ziekte te zien. Fysiotherapeut en ervaringsdeskundige Anna Raymann en directeur Jan-Paul van Wingerden van het Rotterdamse revalidatiecentrum Spine & Joint Centre geven advies hoe je beter omgaat met langdurige pijn.
Wanneer kun je zeggen dat je chronische pijn hebt?
Van Wingerden: ,,Pijn heeft een signaalfunctie. Als je
je hand boven de kachel houdt, houd je daar een onaangenaam gevoel aan over.
Dat is dus alleen maar handig. Het wordt chronisch als pijn langer dan drie
maanden aanhoudt, of vaak terugkomt. Soms is er een duidelijke oorzaak, zoals
een blessure of aandoening. Vooral bij mensen met voortdurende rug- of
nekklachten is die oorzaak niet altijd meer te vinden, terwijl ze wel
ondraaglijk kunnen lijden.’’
Waarom gaat de pijn niet weg?
,,Chronische pijn heeft nooit één oorzaak’’, zegt
fysiotherapeut Anna Raymann, auteur van twee boeken over dit onderwerp. ,,Er
spelen erfelijke factoren mee, je karakter, wat je hebt meegemaakt en hoe je
omgeving ermee omgaat. Een overbezorgde partner helpt niet, maar eentje die je
klachten negeert is ook niet bevorderlijk.
Bij mij begon het met een hernia op mijn 25ste.
Die ging over terwijl de pijn bleef. Ik heb een aantal chronische aandoeningen,
waaronder een ontstekingsziekte van de darm. Na een tijdje doet de oorzaak er
niet eens meer toe, dan gaat het erom hoe je ermee leert leven.’’
,,Als er lichamelijk niets wordt gevonden, krijgen mensen al snel te horen dat het psychisch is’’, zegt directeur Van Wingerden – hij promoveerde op de bouw en de functies van het menselijk lichaam. In zijn revalidatiecentrum komen mensen met klachten aan vooral rug, nek en bekken. ,,Maar je lichaam is meer dan botten en spieren. Hoe je lijf functioneert is net zo belangrijk. Door een afwijking kun je verkeerd gaan bewegen en zo pijn in stand houden.’’
Kun je een gewoon leven blijven leiden?
Raymann: ,,Op een gegeven moment lag ik zelf meer op
de behandelbank dan dat ik ernaast stond. Op mijn veertigste moest ik stoppen
met mijn werk als fysiotherapeut. Sporten ging ook niet meer. Moeten inleveren
is verdrietig en frustrerend. Ik zie jongeren die hun studie niet afmaken of
geen gezin durven beginnen. Toekomstdromen vallen in duigen.’’
Naast fysieke en psychische aspecten, heeft langdurig afzien gevolgen voor je sociale leven, zegt Raymann. Via haar uitgeverij en organisatie Boek-en-Steun kunnen lotgenoten en de mensen om hen heen, elkaar helpen. ,,Bijna iedereen klaagt over zijn sociale leven. De pijn is onzichtbaar én onvoorspelbaar. Mensen zien je op een feestje en denken dat het goed met je gaat, terwijl je de volgende dag niets kunt. In mijn boek Lieve Help schrijf ik over de interactie met de omgeving, die voelt zich vaak ook machteloos. Bied concrete en structurele hulp. Zoals: ‘Ik ben in de supermarkt, kan ik iets voor je meenemen?’ Of: ‘Ik ga elke dinsdag naar het voetbalveld, wil je zoontje meerijden?’’’
Wat kun je tegen de pijn doen?
Van Wingerden: ,,Blijven bewegen hoor je vaak. Maar
het gaat niet alleen om meer bewegen, maar om hoe je dat doet. Voldoende rust
is net zo belangrijk. Een kat slaapt bijna de hele dag. Alleen als hij jaagt,
gebruikt hij al zijn spieren. Wij mensen gaan maar door. De vraag die wij aan
iedere patiënt stellen is: hoe goed kun je je ontspannen? Bij ontspannen denken
mensen vaak aan platliggen, maar voor je balans is het beter om op de grond te
liggen met je benen op de bank. Veel mensen voelen zich schuldig als ze vaker
moeten rusten. Op de momenten dat ze zich goed voelen doen ze extra veel om de
schade in te halen, en dan overbelasten ze de boel weer. De kunst is dat soort
patronen te doorbreken.’’
Naast eventuele medicatie en behandelingen is het aan jou om je leven leuker en zinvoller te maken, vindt Raymann. ,,Velen vinden door hun beperkingen nieuwe liefdes, zoals muziek of lezen. Een man vertelde dat zijn hond zijn redding was, nu moet hij wel bewegen. Aanvaard de pijn en focus op wat je wel kunt.’’
Hoe accepteer je voortdurende pijn?
Raymann: ,,Een
vriendin van mij heeft 28 operaties ondergaan. Ze zit in een rolstoel en sinds
kort zitten vakanties naar het buitenland er niet meer in. Toch blijft ze
positief. Ze maakt zich mooi en houdt haar gevoel voor humor. Zo’n houding
helpt.’’
Je rot voelen mag ook: ,,Schrijf elke dag twintig minuten lang alle negatieve gedachten op. Je mag schelden, namen noemen en onredelijk zijn. Zo geef je het een plaatsje. Een andere oefening is om elke dag drie positieve dingen van die dag op te schrijven. Zoals ‘de zon scheen mooi vandaag’. Als je probeert elke dag iets anders te vinden, train je jezelf om ook de goede dingen te blijven zien.’’
Je lot accepteren is gemakkelijker gezegd dan gedaan. ,,Zelf heb ik sinds twee weken een nekhernia erbij. Dan moet ik ook even opzoeken welke tips ik in mijn boeken heb gegeven.’’
Is de zorg voor pijnpatiënten goed geregeld?
Vanaf
volgend jaar wordt chronische pijn als een zelfstandige ziekte gezien. Daar
schuilt wel een gevaar in, zegt Jan-Paul van Wingerden: ,,Dat we stoppen met nadenken
over de lichamelijke oorzaken, terwijl die vaak een grotere rol spelen dan we
denken.’’ Wat volgens alle deskundigen nodig blijft, is een benadering vanuit
diverse vakgebieden. ,,Want geen twee patiënten zijn hetzelfde en chronische
pijn raakt alle aspecten van je leven.’’ Ook in het revalidatiecentrum Spine
& Joint Centre werken artsen, oefentherapeuten en psychologen samen aan
herstel.
Raymann raadt lotgenoten aan niet te wachten op ‘die ene arts die je misschien wel kan helpen’. ,,Wees de directeur van je eigen pijn. Stop met lijden en leid je leven.’’
Dit artikel verscheen op zaterdag 15 februari 2020 in het Algemeen Dagblad